protestan iş ahlakı ne demek?

Protestan iş ahlakı, Kalvinist iş etiği¹ veya Püriten iş etiği², teoloji, sosyoloji, ekonomi ve tarihte çalışkanlığın, disiplinin ve tutumluluğun³ bir kişinin değerlere bağlılığının bir sonucu olduğunu vurgulayan bir iş etiği kavramıdır. Protestan inancı, özellikle Kalvinizm tarafından benimsenmiştir.

Bu tabir ilk olarak 1904-1905'te Max Weber tarafından Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu adlı kitabında kullanılmıştır.⁴ Weber, Kalvinist çilecilik ve kader doktrini ile birlikte Protestan etik ve değerlerinin kapitalizmi doğurduğunu iddia etti.⁵ Sosyolojide en etkili ve alıntı yapılan kitaplardan biridir, ancak sunduğu tez yayınlandığından beri tartışmalıdır. Weber'e karşı, Fernand Braudel ve Hugh Trevor-Roper gibi tarihçiler, Protestan çalışma etiğinin kapitalizmi yaratmadığını ve kapitalizmin Reform öncesi Katolik topluluklarda geliştiğini iddia ediyorlar. Protestan çalışma etiğine göre, alt düzeydeki işçinin işine kendini adama yoluyla yerine getirebileceği asil bir mesleği vardır.

Bu kavram genellikle Kuzey, Orta ve Batı Avrupa ile Amerika Birleşik Devletleri toplumlarını tanımlamaya yardımcı olmakla tanınır.⁶⁷

Protestan teolojisinde temel

Martin Luther'den başlayarak Protestanlar, dünyevi çalışmayı hem bireye hem de bir bütün olarak topluma fayda sağlayan bir görev olarak yeniden kavramsallaştırdılar. Böylece, Katoliklerin iyi işler fikri, Protestanlıkta sürekli olarak gayretle çalışma zorunluluğuna dönüştü. Katoliklikte iyi işlerin gerekli olduğunu ve işlerden ayrı inancın ölü ve kısır olduğunu öğretirken, Kalvinist teologlar sadece kurtarılmaya yazgılı olanların kurtarılacağını öğrettiler.

Kaderin kimde olduğunu bilmek mümkün olmadığı için, bir kişinin seçilmiş olduğunu, yaşam tarzlarına bakarak ayırt etmenin mümkün olabileceği fikri gelişti. Sıkı çalışma ve tutumluluğun, seçilmişlerden biri olmanın iki önemli sonucu olduğu düşünülüyordu. Protestanlar bu nedenle bu niteliklere ilgi duydular ve onlara ulaşmak için çaba göstermeleri gerekiyordu.

Amerikan siyasi tarihi

Yazar Frank Chodorov, Protestan etiğinin uzun zamandır Amerikan siyasi figürleri için vazgeçilmez olarak kabul edildiğini savundu: "Amerika Birleşik Devletleri'nde, bir kamu görevi adayının sadece doğum yerini "kütük kulübesi" içinde veya yakınında sabitleyerek kamuya girebilme hakkını elde edebildiği bir zaman vardı. O zamana kadar bir yetkinlik, hatta bir servet kazanmış olabilir, ancak gelenekte, fakir ebeveynlerden doğması ve saf yeteneği, kendine güveni ve yüzündeki sebatla merdiveni tırmanması gerekirdi. Kısacası, "kendi kendine yapılmış" olmalıydı. O zamanlar yaygın olan Protestan Ahlakı, insanın kendine, toplumuna ve Tanrısına karşı sorumlu, sağlam ve sorumlu bir birey olduğuna inanıyordu. Bu standarda ulaşamayan hiç kimse kamu görevine ve hatta halkın saygısına hak kazanamazdı. "Ağzında gümüş bir kaşıkla" doğan biri kıskanılabilir, ama o halkın beğenisini kazanamazdı.⁸

Verilerle desteklenmesi

Lawrence Harrison, Samuel P. Huntington ve David Landes'in çalışmaları Weber'e olan ilgiyi yeniden canlandırdı. 8 Haziran 2003'te yayınlanan bir New York Times makalesinde Niall Ferguson, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı'ndan (OECD) gelen verilerin Protestan etiğinin beklenmedik bir şekilde doğrulanması olarak değerlendirdi. Ancak aynı verilerin Avrupa'da Protestan çalışma etiğinin çöküşüne ve düşüşüne tanık olduğunu vurgulayan Ferguson, bunun Batı Avrupa'da sekülerleşmenin çarpıcı zaferini (hem Protestanlığın hem de onun eşsiz çalışma etiğinin eşzamanlı düşüşünü) temsil ettiğini vurguladı.⁹

Eleştiri

Joseph Schumpeter, kapitalizmin Avrupa'nın Protestan bölgelerinde değil, 14. yüzyılda İtalya'da başladığını savundu. Avrupa piyasa ekonomisini daha da geliştiren diğer faktörler arasında, feodalizmin gerilemesi ve parasallaşmasıyla birlikte mülkiyet haklarının güçlendirilmesi ve işlem maliyetlerinin düşürülmesi ve veba salgınlarının ardından reel ücretlerin artması yer aldı.

Ekonomistler Sascha Becker ve Ludger Wößmann, Fransız-Prusya Savaşı (1871) ile Luther (1500) arasında, eldeki yetersiz veriler nedeniyle "kara kutu" olduğunu ve bu nedenle Katolikler ile Protestanlar arasındaki etik konusundaki farklılıklar üzerinde yapılan incelemelerin üstünkörü tartışmalar olduğunu belirtiyorlar.¹⁰

Tarihçi Fernand Braudel, "Kuzey ülkeleri, daha önce Akdeniz'in eski kapitalist merkezleri tarafından çok uzun süredir var olan kapitalizmi devraldı. Ne teknolojide ne de işletme yönetiminde hiçbir şey de icat etmediler" sözleriyle teoriyi eleştirmiştir.¹¹

Sosyal bilimci Rodney Stark, Reformasyon'dan çok daha önce, kapitalizmin oluştuğunu, Reformasyon'dan sonra da kapitalizmin merkezlerinin Katolik olduğunu vurgulamıştır. Ayrıca, Katoliklerle karşılaştırıldığında Protestanların yüksek statülü kapitalist konumlara sahip olma olasılıklarının daha yüksek olmadığını ve Katolik Avrupa'nın endüstriyel gelişiminde Protestan bölgelerine kıyasla geri kalmadığını vurgulamıştır. Nitekim Rodney Stark, Weber'in bile tam gelişmiş kapitalizmin Reformasyon'dan çok öncesinde ortaya çıktığını vurguladığını belirtmiştir. Bu nedenle İngiliz tarihçi Hugh Trevor-Roper'ın belirttiği gibi, "Reformasyondan önce büyük ölçekli endüstriyel kapitalizmin ideolojik olarak imkansız olduğu" kavramı güçsüz iddiadır.

Andersen gibi birçok araştırmacı, Katolik Sistersiyenler Tarikatı manastırlarının çalışma etiğiyle Protestan çalışma etiği olarak belirtilen çalışma etiğiyle yüksek oranda ilişkili olduğunu buldular. Bu manastırların yüzde doksanı MS 1300 yılından önce kurulmuştur.

Bazı siyaset bilimciler, terimi Beyaz Anglo-Sakson Protestan üstünlüğünü öne sürmek için icat edilen bir efsane olarak tanımladılar. Birçoğu bu inancı ırkçılığa bağladı. Örneğin, Martin Luther King şunları söyledi: "Kapitalizmin Protestan sıkı çalışma ve fedakarlık etiğinden büyüdüğü ve geliştiği efsanesine inanarak kendimizi kandırdık. Gerçek şu ki, kapitalizm siyah kölelerin sömürülmesi ve acı çekmesi üzerine inşa edildi ve burada ve yurtdışında hem siyah hem de beyaz yoksulların sömürülmesi üzerine gelişmeye devam ediyor."